The Extended Phemotype

"An animal's behaviour tends to maximize the survival of the genes 'for' that behaviour, whether or not those genes happen to be in the body of the particular animal performing it.
  And how far afield can the phenotype extend? Is there any limit to action at a distance, a sharp cut-off, an inverse square law? The farthest action at a distance I think of is a matter of several miles. Why not hundreds of miles, thousands of miles? The logic of the extended phenotype might seem to favour the idea, but I think in practice it is unlikely." (Dawkins 1982, The Extended Phenotype, p. 233)

Het is volgens Dawkins niet aannemelijk dat de afstand tussen een bepaald fenotypisch kenmerk en de genen die het programmeerden, ooit verder reiken zal dan enkele kilometers. Toch maken wij mensen bijvoorbeeld satellieten. Deze zweven op een hoogte van 36.000 kilometer boven de evenaar. Analoog aan spinnenwebben, vogelnesten en beverdammen, maken deze kunstmanen onmiskenbaar deel uit van ons extended phenotype. Hoe zit dat? Is Dawkins' intuïtie met dit simpele voorbeeld weerlegd?

Misschien niet. Er is bij een satelliet namelijk iets anders aan de hand dan bij een spinnenweb. Een spin bouwt instinctmatig zijn web. De kunst dit te toen ligt genetisch verankerd in zijn DNA. Bij de mens is dat, met betrekking tot de techniek, niet het geval. Geen wolfskind bouwde ooit eigenhandig een satelliet. Om een satelliet te kunnen bouwen is er kennis nodig die niet genetisch maar cultureel overgedragen wordt. Het verschil tussen een spinnenweb en een satelliet is zodoende dat de eerste de resultante is van een genetische aansturing, terwijl de tweede dat veeleer van een memetische is. Voor culturele artefacten à la satellieten reserveert Blackmore om die reden een aparte term: meme-phenotype ofwel phemotype (Blackmore 1999, The Meme Machine, p. 63).

Dat Dawkins' intuïtie uit The Extended Phenotype met een simpel voorbeeld als een satelliet te weerleggen is, is dus niet direct evident. Memen hebben wellicht een grotere fenotypische reikwijdte dan genen. In dat geval biedt deze overdenking mogelijk voer voor een nieuw boek: The Extended Phemotype: The (even) Long(er) Reach of the Meme.